1942’de fizikçi Leona Woods 23 yaşındaydı ve Enrico Fermi’nin Chicago Üniversitesi Metalurji Laboratuvarı’ndaki ekibine alınan tek kadın bilim adamıydı. Aynı zamanda dünyanın ilk başarılı nükleer zincir reaksiyonu için hazır bulunan tek kadındı. Her şeyin ortasında, 1944’te bebeğinin doğmasına iki gün kalana kadar hamileliğini gizlemeyi başardı.
PODCAST’I DİNLEYİN
[New to Lost Women of Science? You can listen to our most recent Short here and our most recent multi-episode season here.]
BÖLÜM TRANSKRİPT
Katie Hafner: 16 Temmuz 1945’te J. Robert Oppenheimer, New Mexico Çölü’nde ilk başarılı nükleer bomba denemesini izlerken, ona bir Hindu kutsal kitabı geldi: “Şimdi ölüm oldum, dünyaların yok edicisi.”
Oppenheimer’ın hatırladığı gibi, ölüm o kutsal kitabın bu bölümünün yaygın bir çevirisidir. Ancak daha gerçekçi bir çeviri, yaşam ve ölüm döngüsünü ifade eden “Şimdi zaman oldum” olacaktır.
Bu bir Kayıp Bilim Kadınları serisi İnsanlık tarihinde belirli bir dönüm noktası hakkında. İkinci Dünya Savaşı sırasında, ilk nükleer silahları geliştiren Manhattan Projesi’nde binlerce bilim adamı ve mühendis çalıştı. Atom silahlarının sarsıcı gücü netleştikçe, pek çok bilim insanı zorlu sorularla boğuştu: Oppenheimer’ın kendi sözleriyle, insanlık tarihinin akışına -açıkça ve sertçe- müdahale ettiğimizi bilmeye karşı sahip olduğumuz ahlaki yükümlülük nedir? Atom bombasının yaratılması kaçınılmaz mıydı? Savaşı bitirmek için onu konuşlandırmak kesinlikle gerekli miydi? Ölüm müydük yoksa zaman mıydık?
Konuşmacı: Hoylande Genç.
Konuşmacı: Augusta Teller.
Konuşmacı: Eleanor Bowman.
Manhattan Projesi’nde çalışan yüzlerce bilim insanı kadındı. Los Alamos, New Mexico, Oak Ridge, Tennessee, Chicago, Illinois’den çalışan fizikçiler, kimyagerler, mühendisler ve matematikçilerdi. Manhattan Projesi ve ötesindeki çalışmaları sayesinde teknik başarı, bilimsel merak ve keşif mirasları bıraktılar.
Bu kadınlar da ahlaki sorumluluk sorunuyla boğuştular ve göreceğiniz gibi, görüşlerinde büyük farklılıklar vardı. Önümüzdeki birkaç hafta boyunca size Manhattan Projesinin Kayıp Kadınlarını getiriyoruz. Yüzlerce adını yüksek sesle okuyacağız ve ayrıca yarım düzinesini ve özellikle iyi yaptıkları işleri tanıyacağız. Bu ilk bölümde, yapımcı Erica Huang size Leona Woods Marshall Libby’nin hikayesini sunuyor.
SL Sanger: Ama ben, ben sadece senin bir kadın olduğun gerçeğine dikkat çeken herhangi bir özelliğin olup olmadığını merak etmiştim. Herhangi bir sorununuz oldu mu yani, yoksa size farklı bir şekilde mi davranıldı?
Leona Woods Marshall Libby: Bunu söylemek aptalca bir şey!
Erica Huang: Bu Leona Woods Marshall Libby. Daha sonra Leona Woods Marshall ve Leona Marshall Libby adlarıyla tanındı.
SL Sanger: Bunu kapatacağım.
Erica Huang: Ve görüşmeci SL Sanger’in bu röportajda işaret ettiği gibi, 1986’dan bir kadın. Spesifik olarak, bir nükleer zincirleme reaksiyonun mümkün olduğunu gösteren dünyanın ilk gösterisi sırasında orada bulunan tek kadın.
Leona Woods, Illinois’de bir çiftlikte doğdu. 14 yaşında liseden mezun oldu ve 19 yaşında Chicago Üniversitesi kimya bölümünden mezun oldu. 1942’de Leona Woods 23 yaşındaydı ve moleküler spektroskopi alanında doktorasını henüz tamamlamıştı.
Doktora araştırmasının bir parçası olarak vakum teknolojisi üzerine çalıştı. Arkadaşı fizikçi Herbert Anderson, Chicago Üniversitesi’ndeki futbol sahasının tribünlerinin altındaki bir squash kortunda inşa edilen Chicago Pile 1 olarak bilinen dünyanın ilk nükleer reaktörü için bor florür dedektörleri yapmak üzere bu bilgiye sahip birine ihtiyaç duyuyordu. Leona’nın doktorası onaylanır onaylanmaz, onu Enrico Fermi’nin ekibine aldı.
Leona Woods Marshall Libby: Enrico oradaydı – orada olduğu sürece onunla çalıştım.
Erica Huang: Leona oradaki en genç bilim adamıydı. İşte onun 1946’da çekilmiş bir fotoğrafı. O, diğer Chicago yığın bilimcileri arasında duruyor – Fermi orada – bir Nobel Ödülü Sahibi ve Leo Szilard, Walter Zinn, Harold Agnew – kendi alanlarında ünlü liderler. Sürekli kameraya bakan yaşlı adam denizinin arasında dimdik duruyor.
Enrico Fermi’nin grubu, bir atom bombası yaratmanın ilk önemli adımı olan kendi kendini idame ettiren bir zincirleme reaksiyon yaratmak için çalışıyordu.
Leona, The Uranium People adlı kitabında radyoaktivite ile yaptığı bazı fırçalar hakkında yazıyor.
Bir sabah, tehlikeli maddelerle dolu bir teneke kutuyu lehimliyordu ve o kadar çok radyasyon emdi ki, beyaz kan hücresi sayısı normal seviyesinin yarısına düştü.
SL Sanger: Nasıl oldu da karıştırdınız?
Leona Woods Marshall Libby: Beni her şeye dahil ettiler ve bunu çok nazik karşılıyorum.
Erica Huang: Leona “kibarca karşılıyor” derken şaka yapmıyor. Bu olaydan tamamen etkilenmemiş görünüyordu.
Doktorlar doğurganlığı ve radyoaktif maddelerle bu kadar yakından çalışarak tehlikeye atabileceği yumurta hücreleri hakkında endişelerini dile getirdiklerinde, Leona endişelerini umursamadı. Kitabında “İş doğru yapıldı ve yapılması gerekiyordu” diye yazıyor.
Leona, fizikçi arkadaşı John Marshall ile evlendi ve 1943’te hamile kaldığında, bunu Enrico Fermi’nin yardımcı komplocu olduğu Chicago Pile operasyonlarının başkanından bir sır olarak saklamaya karar verdi. Reaktör binasına bol bir tulum giyerek girdi, sabahları kadınlar tuvaletinde kustu – bu arada tuvaleti tamamen kendisine aitti – ve hemen işe koyuldu.
Fermi’nin “ondan talimat istediğini” yazıyor. [his wife] gerekirse bir bebeğin nasıl doğurulacağı konusunda [the Chicago Pile]” Leona, Fermi’ye onun ebesi olmayacağını kesin bir şekilde bildirdi.
1944’te hastanede sağlıklı bir erkek çocuğu dünyaya getirdi.
SL Sanger: Peki o zaman çocuğunuzla nasıl başa çıktınız?
Leona Woods Marshall Libby: Annem oradaydı.
SL Sanger: Bütün zaman için mi?
Leona Woods Marshall Libby: bir nevi.
Erica Huang: Leona radyasyondan sağ kurtuldu ve çocuğun ve onun Chicago Yığını üzerinde çalışması, Hiroşima ve Nagazaki’ye atom bombalarının yapılıp atılmasının yolunu açtı.
Leona, atom bombasını yaratma ve bırakma etiği hakkındaki tartışmanın bir tarafında yer alıyor. Ona göre, savaşı bitirmek için bombaların atılması gerekliydi.
Leona Woods Marshall Libby: Kayınbiraderim, Sasebo limanına planlanan ilk bomba mayın tarama gemisinin kaptanıydı. Eminim bu insanlar uzun sürmezdi. Japonlardan kimi öldüreceğimiz bir yana, yarım milyon savaşçımızı öldüreceğimiz oldukça açık.
Erica Huang: Başka bir deyişle, Leona atom bombasını kullanmaktan hiç pişmanlık duymuyordu.
Leona Woods Marshall Libby: Umutsuz bir zamandı. Ölümcül bir savaşın içindeyken, öylece durup “Doğru mu?”
Erica Huang: Leona’nın bu röportajda anlattığı ve beni Leona’nın yerine koyduğu için ilginç olduğunu düşündüğüm başka bir hikaye daha var. Reaktörde yakıt tutan metal elementler olan salyangozlarla ortaya çıkan bir problemden bahsediyorlar.
Muazzam basınca dayanabilecek bir kabuğun nasıl inşa edileceğini bulmaları gerekiyordu.
Leona Woods Marshall Libby: O sümüklüböcekler işe yaramasaydı hiçbir şey işe yaramazdı. Demek istediğim, hızla akan suyun korozyonu çok güçlüydü.
Erica Huang: Sümüklüböceklerin bu görüntüsü bana Leona’yı hatırlatıyor. Görüşmeciye gülüyor ve ona aptal diyor. Sağlığından endişe eden doktorlarla alay ediyor. Bir noktada Enrico Fermi’ye termodinamik üzerine kitabının “bir bebek kitabı kadar iyi” olduğunu söylediğini yazıyor. Muazzam basınca dayanacak şekilde inşa edilmiş sağlam bir dış görünüşü var ve içinde bırakmayı reddeden bu yakıt var.
Savaştan sonra, Leona’nın nükleer yığın tasarımındaki uzmanlığı, onu Hanford, Washington’daki plütonyum üretim reaktörlerinin işletilmesi ve inşasını denetleme işine götürdü. Daha sonra ilk aşkına geri döndü: astronomik spektroskopi. Chicago Üniversitesi’nin Nükleer Araştırmalar Enstitüsü’nde (şimdiki adı uygun bir şekilde Enrico Fermi Enstitüsü) ve Princeton’daki İleri Araştırma Enstitüsü’nde burslar düzenledi. Ayrıca New York Üniversitesi ve UCLA dahil olmak üzere bir dizi üniversitede ders verdi.
İlk kocası John Marshall’dan bir oğlu daha oldu. Sonunda boşandılar ve 1966’da, Manhattan Projesi’nde birlikte çalışmış bir bilim adamı olan Willard Libby ile evlendi.
Leona Marshall Libby, 1986’da, bu dizide dinlediğiniz röportajın yapılmasından sadece iki ay sonra, 67 yaşında öldü. Hayatının sonunda 200’den fazla bilimsel makale yayınlamıştı. Son makalesi, ışığı evrende küçük bir flaş gibi görünen bölünen bir atomu oluşturan süper kütleli karadeliklerden güç alan dev, parlak galaksi merkezleri gibi yıldız benzeri nesneleri araştırdı.
Katie Hafner: Bu, A Lost Women of Science podcast mini dizisi Lost Women of the Manhattan Project’tir. Erica Huang bu bölümün yapımcılığını üstlendi. Lizzie Younan müziğimizi besteliyor ve Paula Mangin sanatımızı yaratıyor. Mackenzie Tatananni, Deborah Unger, Lauren Croop, Jeannie Stivers, Eowyn Burtner, Amy Scharf ve Jeff Delviscio’ya teşekkürler. Lost Women of Science kısmen Alfred P. Sloan Foundation ve Schmidt Futures tarafından finanse edilmektedir. PRX tarafından dağıtılıyor ve Scientific American ile ortaklaşa yayınlıyoruz. Ben Katie Hafner’ım.
Konuşmacı: Ruth Hillard.
Konuşmacı: Aime Zakoian.
Konuşmacı: Elaine Palevsky.
Konuşmacı: Grace Rahip.
Konuşmacı: Eleanor Gish.
Konuşmacı: Edith Wright.
Konuşmacı: Yvette Berry.
Konuşmacı: Elizabeth Graves.
Konuşmacı: Mary Rose Ford.
Daha fazla okuma:
Ruth H. Howes ve Caroline L. Herzenberg, Güneşteki Günleri: Manhattan Projesinin Kadınları (Temple University Press, 1999)
Manhattan Projesi’ne kimyager, fizikçi, matematikçi, teknisyen ve daha fazlası olarak katkıda bulunan çok sayıda kadının hayatlarının ve çalışmalarının paha biçilmez bir tarihi. Yazarlar Herzenberg ve Howes, bu kadınların kariyerleri boyunca karşılaştıkları fırsatları ve ayrımcılığı anlatıyor.
Leona Marshall Libby, Uranyum Halkı (Vinç, Russak & Company, 1979)
Libby’nin Manhattan Projesi’nde geçirdiği zamanın otobiyografik bir anlatımı. Kitap, kendisi gibi dünyanın ilk nükleer reaktörünü inşa eden bilim adamlarının karşılaştığı bilimsel, etik ve kişisel ikilemleri araştırıyor. Hayatındaki en önemli etki, diye yazıyor: Enrico Fermi.
Kaynak : https://www.scientificamerican.com/article/what-the-film-oppenheimer-probably-will-not-talk-about-the-lost-women-of-the-manhattan-project/